پست داک

فارغ التحصیلان مقطع دکتری در برخی کشورهای جهان امکان شرکت در یک دوره پژوهشی بعد از دوره دکتری خود را دارند. این دوره پژوهشی را در اصطلاح پست داک یا پسا دکتری (Post Doctoral) نامیده اند. شرکت در دوره پست داک عمدتا برای افرادی که به زمینه پژوهش و تحقیقات در رشته خود علاقه مند هستند پیشنهاد می شود. شرکت در این دوره شرایط خاصی دارد.

برای مشاوره پست داک

تعداد زیادی از فارغ التحصیلان مقطع دکتری، تمایل به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر هستند. از عنوان های تحصیلات تکمیلی بالاتر از دکتری می توان به مقطع تحصیلی پسادکتری اشاره کرد. افرادی که تمایل به انجام مطالعات پژوهشی و تحقیقات در زمینه های تخصصی مورد نظر میباشند، می توانند برای مقطع پسا دکتری درخواست خود را به ثبت برسانند.

برخی فارغ التحصیلان مقطع دکتری دانشگاه های داخلی کشور این پرسش را دارند که آیا در دانشگاه های ایران نیز شرایط گذراندن دوره پست داک وجود دارد؟ بله در برخی از دانشگاه های ایران و با هماهنگی اساتید راهنمای دانشگاه مورد نظر می توان دوره پست داک را در زمینه تحقیقاتی خاصی گذراند. در این مقاله تصمیم به بررسی دقیق تر دوره پست داک، شرایط گذراندن این دوره، رشته ها و موضوعات مورد نظر در دوره پست داک و همچنین دیگر موارد مربوط به این دوره تحقیقاتی داریم.

پست داک چیست؟

دوره پسا دکتری یا پست داک در سال های اخیر مورد اقبال بسیاری از فارغ التحصیلان مقطع دکتری قرار گرفته است. چراکه شرکت در این دوره مزایای خاصی برای افراد داوطلب دارد. پست داک را نمی توان به عنوان یک مقطع تحصیلی قلمداد کرد چرا که پس از اتمام این دوره هیچ گونه مدرکی به متقاضیان اعطا نمی گردد.

با توجه به این موضوع که پست داک یک مقطع تحصیلی نیست، طبیعتا هیچ شهریه ای نیز توسط دانشگاه ها از داوطلبان این دوره اخذ نمی گردد. در دوره پست داک بیشتر تمرکز افراد روی مباحث تحقیقاتی و پژوهشی قرار می گیرد. این دوره با دوره دکتری تفاوت هایی دارد.

معمولا افرادی که از مقطع دکتری دانشگاه های مختلف فارغ التحصیل می گردند تا موقعی که موقعیت شغلی مناسبی را بتوانند پیدا کنند ترجیح به استفاده از فرصت های پست داک دارند. شرکت کنندگان دوره پست داک می توانند در یک موضوع پژوهشی با جزئیات و عمق زیاد شرکت داشته باشند و از این رو رزومه خود را تقویت نمایند.

شرکت در دوره های پست داک دانشگاه ها می تواند فرصت خوبی برای شناسایی افراد و اشخاص علمی برجسته و خبره باشد. این فرصت علاوه بر آشنایی بیشتر و تعامل افراد با اساتید در فضای آکادمیک، شانس انجام کارهای تحقیقی در زمینه های مورد تقاضا در جاهای متفاوت را به همراه دارد.

لازم به ذکر است که دوره پست داک معمولا تا 5 سال نیز ادامه دار است. از همین رو ممکن است افرادی که با اتمام مقطع دکتری به هدف شغلی خود دست یافته باشند، دوره پسا دکتری را عامل اتلاف وقت تلقی کنند. در این دوره 1 تا 5 ساله، متقاضیان می توانند تحت نظر یک استاد راهنما و در یک مرکز تحقیقاتی شروع به کار نمایند.

بازه زمانی پست داک یا به عبارت دیگر فوق دکتری را نمی توان به صورت ثابت و مشخص بیان کرد. به این دلیل که بازه زمانی فعالیت فرد در این دوره پژوهشی کاملا وابسته به موسسه، مرکز و یا دانشگاهی است که نیاز به محقق پست داک دارد. افراد شرکت کننده در دوره فوق دکتری با تقویت رزومه خود توسط کار روی موضوعات پژوهشی به روز، قادر به دستیابی به اهداف شغلی و تحصیلی خود خواهند بود.

مطلب قابل توجه برای بسیاری از داوطلبان دوره پستداک این است که گذراندن این دوره هیچ هزینه ای برای افراد نخواهد داشت. بلکه با جستجو و یافتن دانشگاه و استاد مرتبط با موضوع مورد نظر فرد، می توان از بورسیه تحصیلی این دوره، گرنت ها و غیره نیز بهره مند شد. علاوه بر این، برخی افراد با ندریس دروس مرتبط به موضوع خود به دانشجویان مقاطع پایین تر نیز حقوق اندکی را برای خود مهیا می کنند.

برای افراد متقاضی شغل استاد دانشگاه راه های مختلفی وجود دارد و فاکتور های بسیاری مورد ارزیابی قرار می گیرد. متقاضیان شغل استاد دانشگاهی می توانند برای دریافت اطلاعات بیشتر مقاله زیر را مطالعه نمایند.

شرایط پست داک

شرکت در دوره های پست داک دانشگاه های متفاوت شرایط خاصی را می طلبد. برخی افراد به عنوان پژوهشگر، گذراندن یک دوره پژوهشی در دانشگاه های خارج از ایران به منظور تحصیل در خارج از کشور را در ارتقای سطح علم و دانش تخصصی و تکمیل دوره دکتری خود بسیار مناسب می دانند.

اما برخی از دانشگاه ها و اساتید داخل کشور نیز در برخی شرایط و بسته به نیاز، فراخوان جذب نیروی پسا دکتری را به طرق متفاوت انتشار داده و افراد علاقه مند را مطلع می سازند. بدیهی است که دانشگاه ها، موسسات و مراکز تحقیقاتی که نیاز به جذب نیرو در دوره پست داک دارند، شرایط و الزامات خاصی را برای انتخاب افراد از بین متقاضیان در نظر می گیرند.

علاوه بر دارا بودن صلاحیت های عمومی از جمله این شرایط که به عنوان مهم ترین شروط برای پذیرش در پست داک به شمار می روند، می توان به این مورد اشاره کرد که اول از همه پژوهشگر متقاضی می بایست مدرک دکتری خود را در یک رشته تحصیلی مرتبط اخذ کرده باشد. لازم به ذکر است که متقاضیان می توانند در دوره پزشک پژوهشگر نیز ثبت نام خود را تکمیل نمایند.

متقاضیان تنها تا 3 یا 5 سال پس از فارغ التحصیلی در مقطع دکتری حق ارائه تقاضا را خواهند داشت. دانشگاهی که فرد مقطع دکتری خود را در آن به اتمام رسانده است می بایست مورد تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و یا وزارت بهداشت کشور باشد در غیر این صورت مدرک فرد مورد تایید اولیه قرار نخواهد گرفت.

طبیعتا دوره پست داک یک دوره تمام وقت است و نیاز به تمرکز و فرصت کافی دارد. از همین رو دیگر شرط برای درخواست دوره های پستداک، اشتغال تمام وقت فرد به موضوع پژوهشی محول شده است. اگر شخصی کارمند و یا شاغل در ادارات دولتی یا غیر دولتی کشور باشد، نمی تواند فرصت کافی برای انجام امور محوله را داشته باشد.

نکته دیگر از مجموعه شرایط پست داک این است که طرح پیشنهادی فرد به عنوان کار پژوهشی مورد نظر او نباید قبلا توسط فرد دیگری انجام شده باشد. در غیر این صورت پیشنهادیه او رد خواهد شد. با ارائه درخواست به دانشگاه یا مراکز پژوهشی مورد نظر و در صورت موافقت آن مرکز، یک معرفی نامه پذیرش به پژوهشگر متقاضی اعطا می گردد که به او حق گذراندن دوره در آن مرکز را خواهد داد.

داشتن 2 الی 3 مقاله پژوهشی چاپ شده نیز از جمله شرایط درخواست افراد است. یک مورد تاثیرگذار دیگر در پذیرش افراد، سابقه تحصیلی آن ها است. باید توجه داشت که مرتبط بودن سابقه تحصیلی با طرح ارائه شده پژوهشگر یک شرط مهم در پذیرش و گذراندن دوره پست داک است.

همچنین طرح یا پیشنهادیه ارائه شده توسط متقاضی می بایست با هدف خاص و مشخصی ارائه شده باشد. به طور مثال، نتایجی که فرد از کار خود انتظار خواهد داشت باید به طور مشخص بیان شده باشد.

رشته های پسا دکتری

نحوه تقاضا و شرکت در دوره های پست داک داخل و خارج کشور تفاوت اندکی با یکدیگر دارد. در تمامی دانشگاه ها و مراکز میزبان دوره های پژوهشی پست داک، رشته ها و زمینه های تحقیقی متفاوتی بسته به نیاز دانشگاه و اساتید راهنما ممکن است وجود داشته باشد.

قدم اول برای شرکت در دوره پست داک، پیدا کردن یک زمینه تحصیلی مرتبط با رشته تحصیلی در یک دانشگاه داخلی یا خارجی است. مراکز آموزشی میزبان، فراخوان جذب نیروی پسا دکتری را از روش های مختلفی همچون سایت لینکدین، سایت های داخلی و خارجی دانشگاه ها، سایت صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور با آدرس اینترنتی insf.org و غیره اعلام نیاز خود را انجام می دهند.

در این مرحله، پژوهشگر متقاضی پست داک می بایست در بین فراخوان ها به دنبال دانشگاه هایی باشد که در زمینه های پژوهشی مرتبط با او نیاز به پژوهشگر دارند. با یافتن دانشگاه و موضوع مرتبط می بایست یک طرح تحقیقی تاثیرگذار و مرتب حاوی مقدمه، روش پژوهش و همچنین انتظارات او از نتایج تحقیق را به دانشگاه یا مرکز مورد نظر ارائه دهد.

ممکن است برخی دوره های پست داک محدود به مسائل و موضوعات خاصی باشد اما در هر صورت متقاضی بهتر است با استفاده از تمامی روش های ممکن به دنبال موضوعی مرتبط با خود باشد. حال چالش موجود برای بسیاری از افراد این است که رشته های پست داک در داخل و خارج از کشور چه زمینه ها و موضوعاتی را پوشش داده است.

فارغ التحصیلان دکتری در رشته های متنوعی همچون علوم انسانی، علوم پایه، علوم آزمایشگاهی، مهندسی، حقوق، علوم اجتماعی، رشته علوم سیاسی، مهندسی و غیره می توانند به دنبال موقعیت های پست داک در داخل یا خارج از ایران باشند. اهمیت گذراندن دوره پست داک در رشته هایی همچون علوم سیاسی و همچنین علوم اجتماعی در بسیاری از مراکز و دانشگاه ها بسیار بالا است.

هر یک از این رشته ها گرایش های مختلف و جزئی تری همچون جامعه شناسی سیاسی و غیره را نیز شامل می شود. از طرف دیگر متقاضیان موضوعات و رشته هایی همچون علوم آزمایشگاهی و یا علوم پایه، می بایست برای گذراندن دوره های پست داک، هماهنگی های پذیرش و صحبت در مورد موضوع پژوهش را با مدیر آزمایشگاه مورد نظر انجام دهند.

حتی برای برخی افراد، تعداد افراد دخیل در پروژه تحقیقاتی ممکن است مهم باشد که می توانند در این مورد با استاد یا مدیر مربوطه صحبت به میان آورند. رشته های پستداک دانشگاه آزاد اسلامی نیز همچون رشته های نامبرده شده در این بخش تنوع وسیعی را شامل می شود.

لازم به ذکر است که متقاضیان دوره پست داک در رشته های علوم انسانی دانشگاه آزاد می بایست حداقل 2 مقاله چاپ شده در مجلات علمی پژوهشی معتبر دو وزارت یعنی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و یا وزارت بهداشت کشور داشته باشند. برای متقاضیان سایر رشته ها نیز دارا بودن دو مقاله ISI و دارای ضریب تاثیر الزامی است. متقاضیان می توانند با مطالعه مقاله زیر اطلاعات بیشتری در خصوص این مقاله کسب نمایند.

مقطع بعد از پست داک

همانطور که در مطالب قبلی بررسی شد، پست داک را نمی توان به عنوان یک مقطع تحصیلی در نظر گرفت. در حقیقت بالاترین مقطع تحصیلی برای یک دانشجو همان مقطع تحصیلی دکتری است که در آن فارغ التحصیل شده است. پست داک تنها یک دور پژوهشی محدود است که با تایید یک مرکز و استاد راهنما شروع و با نظر همان افراد نیز خاتمه می یابد.

نکته جالب توجه این است که برخی افراد به جای گذراندن دوره پست داک، تصمیم به شرکت مجدد در کنکور دکتری و تحصیل مجدد در مقطع دکتری را سر می گیرند. این تصمیم ممکن است از نظر بازه زمانی و یا شهریه برای افراد هزینه داشته باشد.

مقطع دکتری با توجه به نوع دانشگاه می تواند هم به صورت رایگان و هم به صورت غیر رایگان باشد. در صورتی که دوره پست داک یک دوره رایگان برای متقاضیان است. افرادی که دوره پستداک را می گذرانند می توانند از طریق گرنت استاد راهنمای خود و یا بورسیه ای که مرکز میزبان به آن ها اختصاص می دهد درآمدی نیز داشته باشند.

از طرفی هزینه پروژه و کار تحقیقاتی که این افراد در مدت معین انجام می دهند به آن ها پرداخت خواهد شد. عده ای از افراد در داخل و یا خارج از کشور پس از اتمام دوره پست داک تصمیم به تمدید این دوره می گیرند و از این طریق مدت دوره را افزایش می دهند.

این مسئله در شرایطی اتفاق خواهد افتاد که قرارداد پژوهشگر مدت محدودی را داشته باشد اما کار پژوهشی او در آن مدت زمان به پایان نرسد. در این صورت با موافقت استاد راهنما میزبان این تمدید صورت خواهد پذیرفت. برخی بر این باورند که با توجه به این مسئله که پسا دکتری را نمی توان به عنوان یک مقطع تحصیلی در نظر گرفت، پس تخصیص نام فوق دکتری به این دوره اشتباه است.

در پایان دوره پست داک تنها به درخواست پژوهشگر، یک گواهی از طرف دانشگاه یا مرکز میزبان برای او صادر خواهد شد که نمی توان آن را به عنوان یک مدرک تحصیلی به شمار آورد. با اتمام دوره پست داک و ارائه رزومه این همکاری به مراکز مختلف و یا دانشگاه ها می توان در عنوان های شغلی هدف مشغول به فعالیت شد. دسته ای از پژوهشگران نیز انجام کارهای پژوهشی را ادامه داده و یا مجددا در دوره دکتری و دریافت مدرک تحصیلی دیگر شرکت می نمایند.

دانشگاه آزاد معمولا هر ساله برای تکمیل کادر آموزشی دانشگاهی خود در رشته های پزشکی و غیر پزشکی، فراخوان ثبت نام اعضای هیات علمی دانشگاه ازاد را منتشر می کند. علاقمندان ثبت نام در این فراخوان می توانند مقاله زیر را به طور کامل مطالعه نمایند.

کارشناسان سامانه مشاوره هیوا آماده اند تا اطلاعات لازم در خصوص پست داک را در اختیار متقاضیان گذاشته و آن ها را از طریق سیستم مشاوره تحصیلی تلفنی هیوا راهنمایی نمایند. همچنین از طریق عضویت در کانال تلگرامی و یا اینستاگرامی هیوا می توانید آخرین اخبار مرتبط با این حوزه را دریافت کنید.

سوالات متداول

1- ✔️ مقطع پست داک چیست؟

✔️ با توجه به متن مقاله، فارغ التحصیلان مقطع دکتری در برخی کشورهای جهان امکان شرکت در یک دوره پژوهشی بعد از دوره دکتری خود را دارند. این دوره پژوهشی را در اصطلاح پست داک یا پسا دکتری نامیده اند که افراد در این دوره به تحقیق می پردازند.

2- ✔️ رشته های پسا دکتری شامل چه رشته هایی است؟

✔️ رشته های متفاوتی مانند علوم پایه، حقوق، علوم سیاسی و دیگر رشته های نام برده در متن مقاله مقطع پست داک را نیز برای متقاضیان پست داک ارائه می کنند. توضیجات بیشتر در متن مقاله ارائه شده است.