اجزای تشکیل دهنده یک مقاله

نحوه مشخص کردن اجزا مقاله

از مهمترين روش های انتقال اطلاعات، تدوين و انتشار مقاله علمی است، مقاله به منزله يک سند علمی وملاک ارزيابی توان علمی نويسنده است و آگاهی از ساختار مقالات علمی از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور خلاصه می توان گفت پس از طی کردن مراحل پژوهش و به دست آوردن اطلاعات کافی در خصوص مقاله، می توانیم اجزای مقاله را برای خود تعیین کنیم. اجزای تشکیل دهنده یک مقاله عبارت است از :

 

 

مسأله يابی و طرح تحقيق

اجرای تحقيق: گردآوری اطلاعات، ارزيابی و پردازش و نتيجه گيری

تدوين گزارش در قالب های كتاب، پايان نامه يا مقاله علمی

طرح پژوهش: به نقشه كار پژوهشگر برای حل مسأله پژوهش گفته می شود

 

 

عنوان مقاله و نام مؤلف يا مؤلفان

چكيده

كليد واژه

مقدمه

بدنه يا متن

نتيجه

منابع و مأخذ

 

متقاضیانی که هنوز اطلاعات کافی از چیستی مقاله ندارند می توانند به مطالعه مقاله زیر پرداخته تا از معنای مقاله اطلاع پیدا کرده و سپس شروع به نگارش کنند.

بیشتر بخوانید: نحوه رفرنس دهی در مقالات

اجزای اصلی مقاله

در بخش زیر توضیحاتی در خصوص هر یک از اجزای مقاله که می بایست در متن مقاله خود بیاوریم ارائه شده است. همان طور که می دانید نگارش مقاله از بخش عنوان آغاز شده و تا یافته ها و منبع ادامه دارد. رعایت این نکات در نگارش تمامی مقالات از جمله مقاله ISI و مقاله های علمی پژوهشی و ... بسیار مهم می باشد.

 

 

پختگی عنوان، حاكی از توان علمی نويسنده است و عنوان نامناسب ارزش مقاله را كم می كند.اين عنوان ناظر به مسأله تحقيق و پرسش اصلی است. همچنين پوشش دهنده واژگان كليدی است. پسبايد گويا و رسا باشد، در عين حال اختصار، يک امتياز است و كلمات بايد بين سه تا هشت كلمه باشد.

 

عنوان نبايد اعم يا اخص از محتوای مقاله يا انتخابی از روي تعصب باشد. زمان انتخاب عنوان می تواند درابتدا و يا پس از تكميل مقاله باشد و در صورت تمايل می توان آن را در انتها تعويض كرد. از عناوين كليشه ای بايد پرهيز شود و در مقالات علمی، عنوان بايد علمی و بدور از صنايع ادبی و دور از ابهام باشد.

 

 

تهيه چكيده يک كار فنی و هنرمندانه است كه بايد برای هر مقاله علمی انجام گيرد. چكيده، خلاصه جامعی از محتوا يک گزارش پژوهشی است كه هدف ها، پرسش ها، روش ها و يافته های پژوهش را به اختصار در بردارد و آيينه پژوهش است و مخاطب را تحريص و تشويق به خواندن می كند. درچكيده بايد با استفاده از كلمات متن، عصاره مقاله را در 150تا 200 كلمه آورده شود. چکیده ها را می توان در ساختار پایان نامه ها نیز مشاهده نمود.

 

اجزا چكيده شامل بيان مسأله، دلايل نگارش و بيان مشكلی است كه در مقاله مورد توجه قرار گرفته ونظرهای مختلف پيرامون آن بررسی شده و ادله و شواهد كافی در همان راستا بررسی و نتايج علمی بدست آمده را باز می نمايد و بايد از زبان خود پژوهشگر (و نه نقل قول) به صورت فعل ماضی آورده شود.

 

 

تبديل چكيده به فهرست : چكيده هرگز مروری بر مباحث اثر تحقيقی و رساله نيست. بنابراين نبايد آن را با گزارش فهرست اثر اشتباه گرفت.

 

تبديل چكيده به طرح مسئله : برخی از افراد، در چكيده به شرح و تفصيل موضوع پايان نامه، مسائل آن و ضرورت بحث از مسئله می پردازند، كه نادرست است. البته بيان اجمالی مسئله نيز از مباحث چكيده است، اما سهم آن متناسب با سهم حجم چكيده است، نه اينكه اهم مطالب چكيده بر محور بيان مسئله بنا شده باشد.

 

ارجاع به ماخذ: پرداختن به معرفی منابع و ماخذ در چكيده نيز، نادرست است.

 

بيان خطابی: ادبيات چكيده بايد همانند ادبيات رساله يا مقاله باشد. در واقع، استفاده از بيان شعارگونه وعبارت پردازی خطابی در شأن رساله و مقاله علمی نيست.

 

 

كلماتی است برآمده از متن و مرتبط با موضوع اصلی مقاله كه خواننده با مطالعه آنها، به محتوای اصلی پژوهش پی می برد. در حقيقت، كليد واژه ها، در حكم موضوعات جزئی مقاله هستند و اندكی پس از چكيده می آيند. واژگان كليدی به خواننده كمک می كند تا پس از خواندن چكيده و آشنايی اجمالی با روند تحقيق، بفهمد چه مفاهيم و موضوعاتی در اين مقاله مورد توجه قرار گرفته است.

 

كليد واژه در مقاله نقش "نمايه" و در كتاب ها و پايان نامه ها نقش "فهرست" را دارند، اين واژگان، نمای كلی مقاله را در ذهن تداعی می كند، ميانگين واژه های كليدی يک مقاله، پنج تا هفت، كلمه است. انتخاب درست كليد واژه ها به نمايه سازی استاندارد مقاله در پايگاه های الكترونيكی علمی ـ پژوهشی كمک می كند و دسترسی مخاطبان را به مقاله تسهيل می نمايد. كليد واژه های اصلی بايد با عنوان و مسأله تحقيق و در حد امكان با سرفصل ها تناسب داشته باشد.

 

 

يكی از بخش های مهم مقاله علمی است كه روزنه ای برای ورود خواننده به دنيای مقاله و درحكم نقشه راه است. وظايف اصلی مقدمه روشن ساختن موضوع، مشخص نمودن هدف و بدست دادن طرحو نقشه ارايه مطالب برای خواندن كل مقاله است.

 

معمولاً داوران و ارزيابان برای شناخت قوت علمی مقاله، تنها به مقدمه و نتيجه آن نظر می كنند. بنابراين بايد آن را دقيق و مناسب متن مقاله بنويسيم. هدف اصلی يک مقدمه پاسخ به پرسش هايی چون اين تحقيق چه اهميتی دارد؟ چه كسانی از آن بهره مند می شوند؟ چه نيازی به حل اين مسأله داريم؟ و چه انگيزهایی باعث شد تا اين مقاله نوشته شود؟ در مقدمه مقاله، مسئله تحقيق و ضرورت انجام آن و اهداف آن از نظر بنيادی و كاربردی به صورت مختصر بيان می شود و از ذكر جزئيات پرهيز می شود.

 

در مجموع يک مقدمه خوب شامل: توضيح درباره پيشينه تحقيق، ضرورت ها، روش، ساختار، منطق حاكم برفصول است و اينكه چرا اين تحقيق ادامه منطقی گزارش های پيشين است. مقدمه نبايد مفصل و طولانی باشد. بهتر است حداكثر دو صفحه يا يک ششم كل مقاله باشد. سير نگارش مقدمه از مطالب عام به خاص است، از جنبه های كلی شروع می شود و رفته رفته به بخش های تخصصی تر می پردازد. محقق بايد پرسش های پژوهش خود را به صورت استفهامی بيان كرده و به تعريف متغيرهای تحقيق به صورت عملياتی بپردازد.

 

 

بدنه، قسمت اصلی و يا متن مقاله است كه در آن به سوالات تحقيق به طور تفصيلی پاسخ می دهد. پس تا زمانی كه محقق مسأله خود را حل نكرده و يا به آن نزديک نشده نبايد اقدام به نگارش كند، عبارات بدنه بايد مستند به منابع معتبر و مستدل به برهان باشد و از آوردن عباراتی كه در درستی آنها شک دارد، پرهيز نمايد.

 

تعيين محورهای داخلی در بدنه مقاله، ارتباط و انسجام منطقی بين قسمت های مختلف را تقويت می نمايد. در تعيين عناوين داخلی مقاله می توان از سئوالات فرعي كمک گرفت و هر كدام از عنوان های داخلی می تواند پاسخ به يک سئوال فرعی باشد.

 

در صورت نياز می توان عنوان های داخلی را به موضوعات عناوين جزئی ساده تر تبديل كرد و به سئوالات ريزتر كه پاسخ آنها، تنها به چند پاراگراف نياز دارد، رسيد. حجم مقاله نيز به نوع مجله و سفارش دهنده آن، بستگی دارد اما بهترين مقاله، نوشتاری است كه با كمترين كلمات، بيشترين محتوای علمی را توليد و به حل مسأله بيانجامد.

 

جمله های ساده، گويا و صحيح از ضروريات يک متن علمی است. اگر جملاتی از متن مقاله به لحاظ دستوری يا علمی استوار نباشد تأثير ناخوشايندی برمخاطب و اعتماد او گذارده و كل مقاله را زير سوال می برد. پس تنها مهارت در جمله سازی و عبارت پردازی برای توليد يك مقاله علمی كافی نيست بلكه بايد چينش صحيح جملات و تركيب درست آنها را آموخت، گام نخست در اين ميسر، نگارش پاراگرف های استاندارد است.

بیشتر بخوانید: مقاله ISI چیست

 

 

ر اين قسمت توصيف مختصر و مفيدی از آنچه بدست آمده ارائه می شود. در حقيقت بايد مشخص شود كه مقاله به روشن شدن مسئله چه كمكی كرده است، بنابراين دستاوردها و حاصل پژوهش، بدون بيان ادله و شواهد در بخش پايانی بيان می شود.

 

نتيجه برخلاف چكيده متضمن تعريف و بيان مسأله، ضرورت تحقيق، ذكر ادله و ديدگاه های رقيب نيست. نتيجه نشان می دهد كه مقاله حاضر چه نوآوری هايی داشته و چه مشكلی را حل نموده است. (بر حسب اهميت آنها، روش متداول بيان نتايج آن است كه ابتدا مهمترين و سپس يافته های كم اهميت تر ارائه می شود).

 

توجه داشته باشيم كه مقاله، گزارش مستند و مستدل از تحقيق است اما نتيجه مقاله، گزارش نتايج تحقيق بدون ذكر استدلال، استناد و ارجاع است. نتيجه مقاله در حقيقت، پاسخ به سئوالاتی است كه از ابتدا طرح شده و اين نتايج، يافته های مستدل و مستند در متن مقاله است.

 

بنابراين از هر گونه عبارت پردازی و ادعای به اثبات نرسيده، بايد شديداً خودداری نمود. نتايج معمولاً مبتنی بر ترتيب منطقی پرسش ها يا فرضيه ها و نيز وابسته به تاييد يا رد فرضيه هاست و ترتيب بيان نتايج نيز بر حسب ترتيب تنظيم سؤالها و فرضيه های آنها است.

بیشتر بخوانید: انواع مقالات علمی

 

 

اعتبار علمی مقاله به مستند و مستدل بودن آن است، ارائه فهرست كاملی از مراجع مقاله با رعايت اصل امانتداری و اخلاق پژوهشی مورد انتظار است. البته سبك های استناددهی در كتاب ها ومقالات متنوع است. معمولاً "راهنمای نويسندگان" در مجله يا جشنواره علمی در عمل به چگونگی ارجاعات پيروی می شود.

 

"ارجاع در پايان مقاله"، "ارجاع در پاورقی" و "ارجاع در متن"، سه شيوه عمده استناد است كه شيوه اخير (ارجاع درون متن) به علت سهولت، سرعت، ايجاد تمركز ذهنی برای خواننده و رواج جهانی آن، بر دو شيوه قبلی برتری دارد. در اين روش نام صاحب اثر، تاريخ انتشار و شماره جلد و صفحه را می آورند.

 

درباره مشخصات كتاب شناختی منابع تحقيق (كتابنامه) كه در پايان مقاله می آيد، هماهنگ ترين روش، همسويی با روش ارجاع نويسی در بدنه اصلی مقاله است كه در پی می آيد. البته همانگونه كه پيشتر اشاره شد نبايد در ارجاعات و نقل قول ها افراط كرد، در آن صورت مقاله به مجموعه يادداشت ها و تحليل های ديگران تبديل شده و از ارزش علمی آن كاسته می شود. همچنين در چگونگی ارجاعات بايد مطابق سليقه و درخواست محلی كه برای آن ها مقاله تهيه می شود، عمل نمود. ارجاعات پاورقی و منابع به روش زير انجام می گيرد:

 

 

توضيحات اضافی يا اصطلاحی كه نمی توان برای حفظ انسجام متن آن را درون متن آورد، می تواند زيرصفحه با مشخص كردن شماره بيايد. توضيحات بايد حتی الامكان خلاصه باشد. ترجمه آيات و روايات درمتن فارسی بيايد و در صورت نياز می توان متن عربی را در پاورقی آورد.

 

كلمه های بيگانه در داخل متن حتماً بايد به فارسی نوشته شود و در صورت لزوم معادل خارجی آنها در پاورقی بيايد. اينها در مورد اصطلاحات تخصصی يا نام اشخاص است. در موارد ضروری كه بايد كلمه خارجی در متن بيايد بايد در كنار صورت فارسی و داخل پرانتز نوشته شود. توجه کنیم معادل انگليسي آوردن آن واژه كفايت می كند.

 

 

محقق بايد در پايان مقاله، فهرستی از منابع و ماخذی كه در متن به آنها استناد كرده است را به ترتيب حروف الفبای نام خانوادگی بياورد. تنها منابعی می آيد كه در متن از آنها استفاده شده است. در ذكر منبع حداقل پنج دسته اطلاعات، ضروری به نظر می رسد: 1- نام خانوادگی و نام مؤلف يا مؤلفان 2-تاريخ انتشار اثر 3-عنوان اثر 4-نام شهر 5-نام ناشر.

 

 

در جهت امانتداری انديشه های ديگران و برای اطلاع رسانی بيشتر خواننده برای مراجعه به متون و منابع اصلی بايد ارجاعات آورده شود. بنابراين هرگاه در متن مقاله، مطلبی از يک كتاب يا مجله يا ... به صورت مستقيم يا غير مستقيم نقل شود بايد پس از بيان مطلب آن را مستند ساخت. اين مستند سازی شيوه های مختلف دارد.

 

 

در استناد نام مؤلف و صاحب اثر بدون القاب: آقا، خانم، استاد، دكتر، پروفسور، حجت الاسلام و ... آورده می شود مگر در جايی كه لقب جزو نام مشخص شده باشد مانند خواجه نصيرالدين طوسی، آخوند خراسانی، امام خمينی، علامه طباطبايی دهنوی.

 

یک اثر با يك مؤلف: پس از آوردن متن، داخل پرانتز: نام خانوادگی، تاريخ انتشار، شماره صفحه به ترتيب می آيد و پس از آن نقطه می گذاريم مانند ابطحی، ،1382ص . 27

 

اثر با بيش از يک مؤلف باشد، نام خانوادگی آنان به ترتيب به همراه سال انتشار و شماره صفحه می آيد مانند سرمد، بازرگان، حجازی، ،1379 ص 50 و اگر بيش از سه مؤلف بود: نام خانوادگی اولين مؤلف و به دنبال آن عبارت "و همكاران" يا "و ديگران" سپس سال انتشار و شماره صفحه می آيد مانندن وربخش و ديگران، ،1366ص 75

 

 

به جاي نام مؤلف، نام سازمان می آيد مانند (فرهنگستان زبان و ادبيات فارسی، ،1382ص . 34)

 

 

همه آنها داخل پرانتز به ترتيب تاريخ نشر ميآيد مانند (والاس، ،1980ص 15؛ ،1988ص 27؛ ،1990ص5. و اگر چند اثر يك مؤلف در يك سال منتشر شده باشد آثار مختلف او با حروف الفبا از هم متمايز می گردند مانند (احمدی، 1365 الف، ص 22؛ 1365ب، ص . 16)

 

 

ابتدا نام سوره و سپس شماره آيه ذكر می شود، مانند: (بقره، 39، در خصوص نهج البلاغه نام كتاب وشماره خطبه يا نامه (نهج البلاغه، خطبه 33)و روايات غير نهج البلاغه، نام گرد آورنده روايات، تاريخ نشر، شماره جلد و صفحه مانند (مجلسی، ،1403ج ،56ص . 198).

 

 

 

ابتدا نام مؤلف يا مؤلفان، سپس تاريخ انتشار، بعد عنوان مقاله، به دنبال آن نام مجله و شماره آن ذكر می شود آنگاه شماره صفحات آن مقاله در آن مجله با حروف مخفف صص در فارسی وPPدر انگليسی، مانند: حداد عادل، غلامعلی ،1375. انسان عينی، فصلنامه حوزه و دانشگاه، ش ،9صص 35-41.

 

 

در انجام پایان نامه کارشناسی و ارشد، پس از ذكر عنوان بايد ذكر شود كه آن منبع پايان نامه كارشناسی ارشد يا رساله دكتری و به صورت چاپ نشده است، سپس نام دانشگاه به شكل زير:

ايزدپناه، عباس ،1371مبانی معرفتی مشاء و اهل عرفان، پايان نامه كارشناسی ارشد، چاپ نشده. دانشگاه قم.

 

ارجاع به يک روزنامه همانند ارجاع مقاله در مجله است مانند:

 

محمودی، اكبر(21 ،1375مهر) موانع توسعه در ايران، روزنامه كيهان، ص .6

 

ارجاع به فرهنگنامه و دايرةالمعارف در ارجاع نام سرپرست و بقيه موارد مثل كتاب عمل می شود مانند: بجنوردی، سيد كاظم و همكاران ،1377دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (چاپ دوم)، تهران؛ مركزدائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

 ارجاع به كنفرانس ها، سمينارها و گزارش ها مطلبی از دايره المعارف در شبكه وب

Seven years war. Britannica online.vers.92.2.apr.1998.

Encyclopaedia Britannica. 02 nov 2030 http://www.eb.om;180/

 

ارائه گزارش از همايش و سمينارها بايد به شكل زير باشد

 

همايش بين المللی نقش دين در بهداشت و روان، 1380. چكيده مقالات اولين همايش بين المللی نقش دين در بهداشت روان، تهران: دانشگاه علوم پزشكی ايران.

 

نقل از منابع الكرونيكی (اینترنت)

 

امروز نقل از منابع اينترنتی يكی از منابع ارجاعی است كه در ذكر آن اطلاعات ضروری به ترتيب زير بيان می شود (ترابيان، ،1987ترجمه قنبری، . 1380).

 

بارلو،جان پی ،1996درخت يوشع ميلرزد در مجله (CORE) روی خط اينترنت( ج ،8ش 92) ،1نقل شده تاريخ 25مارس ،1996قابل دسترسی در:

 

:Pub/Zines/c.Re-Zine file:ptp.e text.org pirectorg .g. 8corel. Nov 2000.http://www.pemberley.com/jahein;o

 

کارشناسان سامانه مشاوره هیوا با در دست داشتن اطلاعات به روز از شیوه اجزای تشکیل دهنده یک مقاله، روش های استناد دهی و ساختار مقالات علمی می توانند متقاضیانی را که قصد نوشتن مقاله دارند را راهنمایی و اطلاعات لازم را از طریق سیستم مشاوره تحصیلی تلفنی هیوا در اختیار آن ها قرار دهند.

 

در ادامه بخوانید: نشریه دانشجویی چیست

سوالات متداول

1- ✔️ ساختار مقالات علمی از چه مطالبی تشکیل شده است ؟

✔️ مقالات علمی از اجزای مختلفی تشکیل شده اند که از چکیده آغاز و تا نتیجه گیری ادامه دارد. برای مشاهده اجزای مقاله به مطالعه مقاله زیر بپردازید.

2- ✔️ اجزای نتیجه گیری و یافته ها در مقالات علمی شامل چه مطالبی می شود ؟

✔️ در بخش نتیجه گیری مقالات علمی می بایست به روش تحقیق و یافته های پژوهش اشاره کرد که در متن مقاله اطلاعات کافی در این خصوص داده شده است.

3- ✔️ منبع دهی در مقالات علمی چگونه است ؟

✔️ معمولا ساختار منبع دهی توسط مجله ای که قصد چاپ مقاله خود در آن دارید مشخص می شود. با این وجود در متن مقاله اطلاعات لازم در خصوص منبع دهی ذکر شده است.